KOPP-blog: Een modern sprookje

ER WAS EENS EEN VERLIEFDE PRINSES. Om haar prins te krijgen, moest de prinses een bruidsschat aanleveren. Dat ging vroeger zo, ik kan het ook niet helpen. Het mocht dan een stoere prinses zijn, ze had nooit alle skills om die bruidsschat te vergaren zélf in huis, dus ze had hulp nodig. En die kreeg ze; er kwam een Repelsteeltje goud spinnen uit stro, of de boze heks schoof haar een diamant toe. En voilà: de bruidsschat kwam er en de prinses trouwde met haar geliefde. Ze werden koning en koningin. Maar je voelt hem al aankomen... de hulp was niet gratis. Op de dag dat het eerste kindje van het gelukkige koningskoppel geboren wordt, komt de weldoener van weleer de baby opeisen.
Er was namelijk nog een schuld in te lossen.
Dat waren de koning en de koningin even vergeten.
Schulden moet je betalen, anders geeft dat een hoop ellende. De koningin had destijds beter een ander onderpand kunnen afspreken, dat dan weer wel.

Het meedragen van trauma is goed te vergelijken met een nog niet ingeloste schuld. Onverwerkt trauma is een knoop aan uitgestelde emotionele en fysieke beroering. Ooit gebeurde er iets, of van alles, in jouw leven dat je emotioneel niet kon verhapstukken. Bijvoorbeeld omdat je daarvoor (nog) niet toegerust was. Je was nog te jong, of de gebeurtenis was daarvoor te groot, te ingrijpend of chronisch. En, dit is het belangrijkst, er was kennelijk geen veilige volwassene in de buurt die jou kon helpen om je emoties te gedoseerd te uiten.
In overweldigende situaties waarin we niet kunnen vechten of vluchten, meestal omdat we jong en hulpeloos zijn, ontstaat trauma. Tenminste, als niemand je helpt om op een veilige manier uitdrukking te geven aan de emotionele en fysieke beroering.
Als er trauma ontstond, betekent dat dat je op het moment zelf uitstel van de executie kreeg. Je lichaam bevroor jouw gierende stress ergens diep vanbinnen om te kunnen doorgaan met leven en je ontwikkelen. Zodat je die gierende stress op een later moment, wanneer je oud en veilig genoeg zou zijn om hem wél zelf te reguleren, kon laten ontdooien. Om de angst, het verdriet, de woede, alle overweldigende gevoelens die erbij hoorden alsnog de ruimte te geven om weg te stromen en zo je lichaam te ontladen.
Dat is wat we traumaverwerking noemen. Het inlossen van die oude schuld. En nee, dat is niet leuk. Maar het is wel eerlijk. Je staat in het krijt bij je eigen emotionele en fysieke systeem en zodra je die rekening betaalt, ontstaat er een balans die je nooit eerder kon ervaren.

Niet betalen geeft problemen en gezeur op allerlei manieren.
Ten eerste is er een onbalans en dat kost ontzettend veel energie, al merk je dat misschien niet op. Ten tweede laat de schuldeiser jou niet met rust – je ervaart lichamelijke en/of emotionele klachten. En ten derde ontwikkel je allerlei manieren om je onbalans en je schuldeiser te slim af te zijn, maar die overlevingsstrategieën bestrijden alleen de symptomen. Op een dag kosten ze je meer dan dat ze opleveren.
Al deze verschijnselen vallen onder het kopje ‘psychisch lijden’.

De koningin, die ook niet wil betalen, gooit het – na uitputtende onderhandelingen – op een akkoordje met de boze heks. Ze vergeet, net als eerder, meteen de prijs die ze met haar afspreekt. Of nadat het koningskoppel jaren gebukt is gegaan onder zijn stalking, verbannen ze Repelsteeltje naar een ver oord. Hèhè, ze kunnen weer een poosje overleven.
Maar al snel blijkt het probleem alleen maar groter geworden. De boze heks heeft alle broers van de koningin veranderd in raven. De inmiddels vier jaar oude koningszoon én zijn twee jongere zusjes worden door Repelsteeltje voor honderd jaar in slaap gebracht.
Grote verontwaardiging in het rijk!

In de oude sprookjes wint de overlevingsstrategie uiteindelijk. De koninklijke garde doodt Repelsteeltje en de boze heks verliest haar magie en wordt smadelijk de stad uitgejaagd. Het koningskoppel lost de schuld niet in, maar schuift hem door naar de volgende generatie. Duurzaamheid stond nog niet in het woordenboek.

Gelukkig begrijpen steeds meer mensen dat dat niet meer van deze tijd is; het moet structureel anders. In een modern sprookje krijgen Repelsteeltje en de boze heks iets terug voor hun inspanning. Weliswaar liever niet het eerste kindje, maar er valt best met hen te onderhandelen. Als je maar erkent dat ze werkelijk ergens recht op hebben, nemen ze graag genoegen met een kleinere prijs. Oprechte dankbaarheid is wellicht al voldoende.